9 Eylül Gazetesi, 18.09.2023
https://www.dokuzeylul.com/kovid-geri-dondu-eris-ve-pirola
Özellikle Kuzey Yarımkürede havaların soğumaya başlaması ve okulların açılması ile Kovid olgularında ve bu enfeksiyon nedeniyle hastaneye yatışlarda belirgin bir artış oldu. Bu artışta Omicron’dan türeyen Eris alt varyantı ve Pirola varyantının etkili olabileceği düşünülüyor.
Şu an yaygın olarak görülen Omicron varyantı 2019’da ilk ortaya çıkan virüsten çok farklı ve değişmeyi sürdürüyor. Mutasyon denen bu yapı değişiklikleri sonucu yeni suşlar, mutasyon sayısı arttıkça, yeni alt varyant ve varyantlar ortaya çıkıyor. Bu varyantların bazıları, Delta varyantı gibi daha ağır hastalık belirtilerine yol açabilir, bazılarıysa Omicron gibi kolay bulaşıp, hızlı yayılıp, hafif seyredebilir.
Eris (EG.5) Alt Varyantı
Adını Yunan mitolojisindeki fitne ve fesat tanrıçasından alan Eris alt varyantının bilimsel adı EG.5. Çok hızlı olmasa da birçok ülkeye yayılmış durumda; Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Türkiye’de 9 kişide görüldüğünü duyurdu. Alt varyantın daha hızlı yayıldığına veya daha ciddi hastalıklara neden olduğuna ilişkin bir kanıt yok. Sonuçta Eris’in ileride önemli bir sorun yaratma olasılığı yüksek değil.
Pirola (BA.2.86) Varyantı
Çok sayıda mutasyona, yani radikal değişikliklere sahip olan BA.2.86 suşu Dünya Sağlık Örgütü tarafından ‘izleme altındaki bir varyant’ olarak sınıflandırıldı ve Pirola adını aldı. Varyantın daha eski bir suştan kaynaklandığı, bazı tanı testlerinden kaçabileceği, aşı ve geçirilen hastalık yoluyla edinilmiş bağışıklığın etkisiz kalabileceğinden korkuluyor. Varyanttan çekinilmesinin bir nedeni de ağır seyreden Delta varyantına benzer bazı mutasyonlar taşıması.
İlk kez Danimarka’da saptanan Pirola’nın son yayılımını GISAID’in güncel verilerinden araştırdığımda, toplam 16 ülkede olgu sayısının 92’ye çıktığını gördüm. En çok olgu İngiltere (42), Güney Afrika (17), Danimarka (15), İsveç (14) ve ABD’de (13). Asıl ilginç veri, son 4 haftada Pirola varyantının ülkelerdeki tüm olgu sayısı oranlarına baktığımızda, hiçbir ülkede yüzde 2’yi geçmezken, Güney Afrika’da yüzde 32 olması. İlk aklıma gelen açıklama, ülkedeki toplam olgu sayısının düşüklüğü.
Önlemler ve Korunma
En hafif Kovid enfeksiyonu bile özellikle 75 yaşın üzerindekilerde, kanser veya organ nakli gibi nedenlerle bağışıklığı baskılanmış hastalarda ölümcül sorunlar yaratabilir. Bu nedenle çok hafif üst solunum yolu enfeksiyonu belirtileri olan genç ve çocukların maskesiz olarak bu kişilerle temasının engellenmesi çok önemli. Riskli hastalar başka bazı basit önlemlerle de korunabilir. Örneğin evlerde, işyerlerinde ve sınıflarda karşılıklı iki taraftan yapılacak hafif düzeyde havalandırma, enfeksiyonun önlenmesinde son derece etkili.
Aşılar
Pfizer ve Moderna’nın yeni aşılarının yakında piyasaya çıkmaları bekleniyor. Fiyatlarının nedense (!) pahalı olması bekleniyor (100 doların üzerinde) ve aşıların kimlere devlet güvencesiyle sunulacağı merak konusu. Singapur Sağlık Otoritesi Eris ve Pirola’yı da içeren Omicron XBB.1.5 alt soyunu hedef alan Pfizer’in Comirnaty aşısına izni verdiğini açıkladı.
Bir iyi haber de Çin’den geldi. Türkiye dahil birçok ülkede 2,9 milyar dozdan fazla aşı uygulamış Sinovac Şirketi, ‘SA55 Enjeksiyonu’ adıyla ürettikleri nötrleştirici Anti-Kovid antikoru preparatının Faz 1 klinik çalışmasının tamamlandığını, antikorların hem tedavi hem de korunmada Eris ve Pirola dahil geniş bir etkinliğe sahip olduğunu bildirdi.
