Halk arasında bir söz vardır. “Hatice’ye bakma, neticeye bak” diye… Yani önemli olan kazanmaktır; nasıl kazanıldığının hiçbir önemi yoktur. Gerçekten böyle midir acaba, kazanmak için kullanılan yol ve yöntemlerin hiçbir önemi yok mudur?
Futboldan bir örnek verelim. Hakeme sezdirmeden, bilerek “elle gol atmak” ve bu golle de “maçı kazanmak” söz konusu olduğunda halkın büyük bir bölümü bunu tepkiyle karşılar; ancak golü elle atan kişi ve kazanan takım taraftarları bu tip olayların “normal” olduğunu, her zaman görüldüğünü öne sürebilir. Bazıları “topun mu ele” yoksa “elin mi topa” vurduğunu tartışmaya açabilir; hatta “elle gol atma” eylemini “işbitiricilik” olarak niteleyen ve bu kişilerin başka alanlarda da “işi bitirmesi” konusunda beklentiye girenler de çıkacaktır. Bazen de sahada alınan temiz ve net bir galibiyet masa başı oyunlarıyla yenilgiye dönüşebilir.
* * *
Özellikle politikada amaca ulaşmak uğruna, ahlaka aykırı da olsa, her türlü davranışı hoş gören anlayış “Makyavelcilik” olarak adlandırılır. Niccolo Machiavelli 15’inci Yüzyıl’da yazdığı “Prens” adlı yapıtında “erdemli bir yolda yürümenin yıkım getirebileceğini; kusurlu görünen bazı davranışlarınsa iyilik ve güvence sağlayabileceğini” savunur; “ahlak açısından yanlış olsa da, politika açısından doğru olanın uygulanması gerektiğini” söyler. Örneğin “ahlak açısından cinayet” olan “rakiplerin öldürülmesi” eylemi bir prens için gerektiğinde uygulanması gereken bir yöntemdir veya verilen söz kendine zarar verebilecekse, tutulmayabilir. İniş ve çıkışlarla dolu yaşamda kazanmak da vardır, kaybetmek de. Bir Meksika atasözüne göre “Ata binmeyi bilmek yetmez; kişi düşmeyi de öğrenmelidir.”
Ancak elle atılan bir golle veya masa başı oyunlarıyla mağlup olmak daha çok üzer insanı. Hile ile kazanılan zaferlerin foyası ise bir gün ortaya çıkar.
* * *
Halil Cibran’a göre “çekingen bir başarısızlık, yüzsüz bir başarıdan daha soyludur”; yani araç da amaç kadar önem taşır. Bazen kazanırken farkında olmadan kaybedebilir veya tam tersi kaybederken farkında olmadan kazanabilir insan. Kanımca gerçek anlamda kazanmak; tek bir hamlede rakibinin işini bitirecek bir yol varken, bunun etik olmadığını düşünerek kaybedebilmektir. Herkesin bayramını kutlar, yeni yılda sağlık, mutluluk ve esenlikler dilerim.