Türkiye’nin İngilizce karşılığı olan “Turkey” sözcüğünün bu dilde aynı zamanda “hindi” anlamına gelmesi nedeniyle birkaç yıl önce bir kampanya başlatılmıştı. “Turkey” yerine “Türkiye” nin kullanılması önerilen kampanyanın başarıya ulaşma olasılığının bulunmadığını düşünmüştüm. Ne yazık ki öyle de oldu.
Başarısızlığın ana nedeni alternatif olarak seçilen “Türkiye” sözcüğüydü. Uluslararası yazışmaların büyük bölümü bilgisayar aracılığı ile yapılırken klavyesinde “ü” harfi bulunmayan ülkelerde yaşayanların “Türkiye” yazabilmeleri çok güçtü. Ayrıca o ülkelerin Atatürk’ü olmadığından sözcükler yazıldıkları gibi okunmuyordu ve “Türkiye” sözcüğünün nasıl telaffuz edileceği ise ayrı bir sorundu. Bugünlerde öne sürülen “Republic of Türkiye”nin de aynı nedenlerle başarı şansı yok.
* * *
Geçmişte ilk düşündüğüm alternatif sözcük “Turkay” (söylenişi “Törkey”) olmuştu. Bu sözcüğün avantajı Almanca’daki “Türkei” ve Fransızca’daki “La Turquie” ile benzer olması iken, tıpkı Hungary-hungry (Macaristan-aç) ilişkisinde olduğu gibi, sadece bir harf olan farkın zor ayırt edilebilmesi dezavantajını taşıyordu.
Sonradan “Turkish Republic” seçeneği üzerinde durdum. Bu tamlama Turkish Republic of Northern Cypress (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) nedeni ile zaten kullanılıyordu ve gerektiğinde Fransızca ve Almanca gibi dillerde de benzer değişik uygulanabilirdi; ancak İngilizce’de “-ish Republic” yerine “Republic of-” kalıbı daha sık kullanılmaktaydı. Geçtiğimiz günlerde e-posta yoluyla öğrendiğim “Turkland” önerisi de hayli ilgi çekici. Öneriyi yapan Doç. Dr. Yalçın İzbul “Turkey” sözcüğünün “hindi” dışında İngilizce argoda “aptal, beceriksiz, başarısız proje, kolay hedef” gibi birçok olumsuz anlam taşıdığını bildiriyor. England, Finland, Greenland, Ireland, Poland, Scotland, Switzerland, Thailand gibi benzer örnekler veren İzbul, sınırlarımıza koyacağımız “Welcome to Turkland” (Türklerin ülkesine-topraklarına hoş geldiniz) yazısının kalplerde saygı uyandıracağını öngörüyor. Bu önerinin kanımca tek dezavantajı diğer dillerdeki karşılıkları ile farklı bir yapı göstermesi.
* * *
Yabancı dildeki bir sözcüğün değiştirilmesi, dilimizdeki bir sözcüğünkine oranla çok daha güç olacaktır. Ancak, ilgili ve bilgili kişi ve kurumların (belki de internet veya SMS yoluyla yapılacak bir halk oylaması sonrasında) başarı şansı yüksek Turkish Republic veya Turkland gibi bir öneri üzerinde uzlaşmalarının ardından, hükümetin ve diplomatlarımızın çabaları sonucunda bu değişimin sağlanabileceğini düşünüyorum.