Türkçe’mize eklenen sözcük sayısı bilimdeki gelişmelere ayak uyduramadığından, gereksiz yabancı hayranlığının da etkisiyle, birçok yabancı sözcük olduğu gibi dilimize girmiştir.
Bu sözcüklerin yerine önerilen bazı Türkçe karşılıkların kullanımının giderek artması sevindiricidir. Örneğin “workshop” yerine “çalıştay”, “sempozyum” (bazılarına göre simpozyum) yerine “bilgi şöleni”, “motivasyon” yerine “isteklendirme” gibi.
Son yıllarda edindiğimiz bazı terimler kısmen de olsa Türkçe olmalarına karşın, yapı veya anlam bakımından yanlış. Örneğin “Aktif Eğitim” terimi kimin aktif olduğunu belirtmediği için yanlış veya en azından eksiktir. Başına “öğrenci” eklenirse daha doğru olur, “öğretmen” eklenirse şu anda taşıdığı anlamın tam tersi ortaya çıkar. Belki de en güzeli “Öğrenci Temelli Eğitim (ÖTE) veya Öğrenciye Dayalı Eğitim (ÖDE)” gibi bir terim kullanmaktı. “Klasik Eğitim” teriminin yanlışlığını anlamak içinse sözlüğe bakmak yeterli. Klasik… Üzerinden çok zaman geçse de değerini yitirmeyen.
Benzer bir durum “Toplam Kalite Yönetimi” için söz konusu. Duyduğum ilk günden itibaren kulağımı tırmalayan bu terimdeki yanlış “toplam kalite” tamlamasından kaynaklanıyor.
İngilizce’deki “total” sözcüğünün karşılığı olarak kullanılan “toplam” sözcüğü bir isimdir; oysa “total” sözcüğünün Türkçe’de isim, sıfat ve fiil olarak üç grup karşılığı vardır. Buradaki “total” fiil olamayacağına göre “total quality”nin isim tamlaması mı, yoksa sıfat tamlaması mı olduğunu araştırmak gerekir. Bu ikisini ayırt etmenin en kolay yolu, tamlananın “ne” sorusuna mı, yoksa “nasıl” sorusuna mı yanıt verdiğini saptamaktır.
Tamlanan “quality” nasıl sorusuna yanıt verdiği için “total” bir sıfattır ve bu durumda karşılığı “toplam” değil, “tam, eksiksiz veya bütün” olmalıdır. Sonuçta “toplam” yerine “tam” veya “eksiksiz”, “kalite yönetimi” terimi çok daha doğrudur. Ayrıca “kalite” sözcüğünün halk diline girmiş Türkçe kökenli bir karşılığı da vardır: “Nitelik”
Temel amacı mükemmeli aramak olan “toplam kalite yönetimi” ve her şeyi sorgulayan bir öğrenci profilini hedefleyen “aktif eğitim” terimlerinin içinde hatalar bulunması düşündürücüdür. İşin kötüsü yanlışlığı kanıtlanmış olsa bile oturmuş terimlerin değiştirilmesinin çok zor, hatta olanaksız olmasıdır.