Yıllar önce Houston’daki havaalanından tıp merkezine giderken bindiğim taksinin şoförü Uzakdoğulu, yanlış hatırlamıyorsam Taylandlıydı. Dikiz aynasından aşağıya sarkan Hitler’in gamalı haçına benzeyen ancak uçları sağ yerine sola doğru kıvrık olan işaretin anlamını sorduğumda bana bunun budizmin simgesi olduğunu söylemiş; Hitler’in bu simgeyi, Freud’unsa psikanalizi Budistlerden çaldıklarını iddia etmişti.
Taksinin arka koltuğuna serpiştirilmiş, bir kütüphaneden ödünç alındıkları belli olan kitapların neyle ilgili olduğunu sorduğumda şoför bana, bu kitapların gerçek kitaplar olduğunu, gösterişsiz ciltlerinin altında son derece değerli bilgiler barındırdığını, Amerikalıların okudukları kitaplarınsa kalın parlak ve gösterişli kapaklarının altının boş olduğunu, zaten Amerikalıların her şeyinin buna benzediğini söylemişti.
Ne demek istediğini tuğla görünümlü karton duvarları, mermer görünümlü metal kaplamaları inceleyince anladım.
Gerek kişilerde, gerek toplumlarda şekil ve içerik sıklıkla ters orantılıdır.
Geri kalmışlıkla şekilcilik ve şatafat birbirlerine eşlik ederken, gelişmiş toplumlarda içerik ve sadelik ön plana çıkmaktadır.
* * *
Şekil ve içerik arasındaki belirgin farklılığı, hatta karşıtlığı, pratisyen hekim olarak zorunlu hizmet görevini yaptığım bir Anadolu kasabasında yaşadım.
Halkının büyük bölümünün şekil itibarı ile mutaassıp olduğu kasabada ticari kaygı ile hacca giden bazı tüccarlar daha sonra içki içemediklerinden kırmızı reçete ile satılan bazı uyuşturucu ilaçlara bağımlı hale gelmişlerdi.
Şeklin son derece önem kazandığı durumlar da vardır; özellikle içeriğin bir simgesi haline gelmişse. Örneğin Atatürk’ün Kastamonu’da “Efendiler, buna şapka derler” sözleri ile işaret ettiği şapka “çağdaş uygarlığı” simgelediğinden son derece önemliydi; tıpkı bugün belli bir siyasi görüşün simgesi haline gelmiş olan türban gibi.
21. yüzyılda, Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden 81 yıl sonra, eğitim sistemimizle ilgili tartıştığımız sorunlarsa hem şekil, hem de içerik açısından iç karartıcı.
Üniversitelerimizdeki kız öğrencilerimizin nasıl türban takabilecekleri, imam hatip okulu mezunlarımıza üniversiteye girerken hangi katsayının uygulanacağı, imam olamayacak kız öğrencilerin imam hatip liselerinde hangi derslerde başlarının örtülmesi gerektiği, denetimsiz Kuran kursu açanlara ne oranda ceza indirimi uygulanacağı.
