Milliyet Ege, 13.04.2008
1897’de doğan Hasan Âli Yücel dinsel geleneklerin etkin olduğu bir çevrede yetişip, felsefe eğitimi almış; yazarlık, öğretmenlik, müfettişlik, Atatürk’e danışmanlık, Gazi Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü, Orta Öğretim Genel Müdürlüğünün ardından 1935’te İzmir milletvekili,1938’de Eğitim Bakanı olmuştur.
En önemli projesi olan köy enstitülerinin dışında, dünya edebiyat klasiklerinin çevirisi; çeşitli konservatuvar, fakülte ve İstanbul Teknik Üniversitesinin kuruluşu onun zamanında gerçekleşmiştir. Özellikle doğuda ilköğretimin güçlendirilmesi, dilin Türkçeleştirilmesi, ortak bilim dili oluşturulması, eğitime fazla kaynak ayrılması ve sabit bir eğitim politikası için savaşmış, okullarda dini eğitime karşı çıkmıştır. 1942’de yaptığı bir radyo konuşması, yazdığı “Tütün ve Gençlik” başlıklı makale ve bakanlığının “Tütün ve Zararları” adlı kitabı ile gençlerin sigaraya alışmasını önlemeye çalışmıştır. Bakanken “farklı değerlendirmeleri önlemek” için Amerika bursu vermediği oğlu Can Yücel, çocukken babasına duyduğu hasreti şu dizelerle dile getirmiştir:
Sevinçten uçardım hasta oldum mu,
40’ı geçerse ateş, çağ’rırlar İstanbul’a,
Bi helallaşmak ister elbet, diğ’mi, oğluyla!
Tifoyken başardım bu aşk oy’nunu,
Ohh dedim, göğsüne gömdüm burnumu.
Oy kaybetme korkusuyla köy enstitülerinde geri adımlar planlanınca 1946’da bakanlıktan, 1950’de kendini desteklemeyen CHP’den istifa etmiş, aynı yıl köy enstitüleri kapatılmıştır. Mevlana, Goethe, Tevfik Fikret ve Atatürk hayranı olan Yücel hem milliyetçi, hem hümanist; hem dindar, hem laik olunabileceğini kanıtlamış; ancak kimseye yaranamamıştır. Dinciler tarafından “dinsizlik”le, milliyetçiler tarafından “komünistlik”le, solcu devrimciler tarafından “faşistlik”le suçlanmıştır. Bunları yanıtladığı şiirden bir bölüm:
Kendim de bilmiyordum, komünistmişim meğer;
Sizi bilmem ben amma, buna şeytanlar güler.
Hangi sözün sonuna “ist” gelmişse o bendim;
Tanıyamaz olmuştum artık kendimi kendim.
Madem sonunda “ist” var, nasıl komünist olmam?
Yüzde yüzdü bir yandan bunlarca faşist olmam!
Bu şaşkınlar yüzünden olmuştum ben sosyalist;
Hem komünist, hem faşist hem de anti-nasyonalist.
Düşünmediler, bunlar birbirine uymuyor.
Vicdan sağırlaşınca akıl Hakkı duymuyor.
Bir gün Mevlûd okutup, bir gün yaptılar dinsiz;
Ne diyeyim, inandı buna pek çok beyinsiz.
Günümüzde yaşanan bazı olaylar bana Hasan Ali Yücel’i anımsattı nedense.(Prof. Dr. Ülgen Zeki Ok’un kaleminden, ulgenok@ulgenok.net)
