Atatürk’ün Türk dili ve tarihi üzerinde yoğun araştırmalar yaptığını ve ”Güneş-dil teorisi” adlı bir teori geliştirdiğini birçoğumuz bilir, ancak bu teorinin ayrıntılarını bilenlerin sayısı fazla değildir.
1935 yılında Atatürk’e Viyana Üniversitesi’nden Dr. H.F. Kvergie’nin Türkçe adı ”Etimoloji, Morfoloji ve Fonetik Bakımından Türk Dili” olan ”La Psychologie De Quelques Des Langues Turques” adlı henüz basılmamış Fransızca eseri gelir.
Teoriye göre ilk insanların tanıdığı ilk nesne ”güneş” olmuş, somut ve soyut kavramlar ”güneş”e atfedilerek ifade edilmiştir. Önce ”güneş”in kendisi, ardından yaydığı ışık, sıcaklık, ateş, yükseklik, büyüklük, çokluk, kuvvet, Tanrı… Türk dilinde ”güneş”e ve kavramlara verilmiş ilk ana isim, hayret ifadesi olan A harfinin yan yana gelmesiyle oluşan ”ağ” idi (a+a+a+a= ağ). Zamanla ”a” yerine yeni sesliler, ”ğ” yerine yeni sessizler eklenmiş, yeni kökler oluşmuştur. Bugün kullandığımız birçok sözcük aslında birden çok sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşmuştur. Kvergie kitabının önsözünü şöyle sonlandırmış: ”Türkçe, insanoğlunun konuşmaya başladığı günden beri varolan, tarihin belirlediği en eski dildir. Bu yüzden son derece düzenli kurallara sahiptir. Bütün diğer dillerin de anası olmuştur. Türkler bu eşi benzeri olmayan dilleriyle ne kadar övünseler yeridir!”
Atatürk uzmanlara konu ile ilgili bir rapor hazırlatır ve kendi el yazısıyla bu rapor üzerinde düzeltmeler yapar. ”Bu teorinin temeli insana benliğini güneş’in tanıtmış olması fikridir”, ”Sümerlerin ve Etrüsklerin Türk olduklarını ve dillerinin Türkçe olduğunu tarih ispat edegelmektedir” gibi.
Atatürk’ün yazdığı ”Geometri” kitabının önsözünde Türk Dil Kurumu Başuzmanı Agop Dilaçar’ın belirttiği üzere ”Güneş-dil teorisi Atatürk’ün Türkçe’yi arıtma çığırından Osmanlıcacılığa geri dönüş için yaptığı bir manevra değildir ve Geometri’ kitabı bu sanının yanlış olduğunun kanıtıdır.”
”Atatürk Güneş-dil teorisinden vazgeçmiştir” veya ”Bu teorinin geçersizliği kanıtlanmıştır” biçimindeki görüşleri destekleyen bir bulguya da rastlayamadım nedense…
(Prof. Dr. Ülgen Zeki Ok’un kaleminden, ulgenok@ulgenok.net)