Milliyet Ege 19.08.2007

Yanlış okumadınız. Türkiye’nin bugünkü durumunu 1938 yılı ile karşılaştırdım ve ”gerici” olmayı seçtim. 1938’de koşullar nasıl mıydı?
Cumhuriyetin ilk yıllarında yüzde 78 olan yabancı bankaların toplam mevduat payı yüzde 22’ye düşmüş, altın ve döviz stokları hızla artmıştı.
14 yıldır bütçe denkti veya fazla veriyordu. 7 yıldır dışsatım dışalımdan fazlaydı.
Tarım devrimi gerçekleşmiş, hayvancılık hızla gelişmiş, köylünün vergi yükü düşürülmüş, ucuz krediler sağlanmıştı.
Ezan Türkçe’ydi. İnsanlar dinlerini herhangi bir aracı olmaksızın kendi dillerinde öğrenmeye özendiriliyordu. Tarikatlar ortadan kaybolmuş, dini eğitim veren okullar kapatılarak, eğitimde birlik sağlanmıştı. Yetersiz öğretmen sorunu Atatürk’ün dahiyane planı ile aşılmıştı. Askerliğini onbaşı olarak yapan yetenekli gençler toplanarak kısa sürede eğitilmiş, İsmail Hakkı Tonguç yönetiminde bu kadronun yetiştirdikleri Türkiye’nin köylerine bilimin ışığını yaymaya başlamışlardı. Yurt dışından getirtilen bilim adamlarının katkısıyla üniversite reformu gerçekleştirilmişti, artık ulemaya danışılmıyordu.
* * *
1923 yılından itibaren 3 bin 38 kilometre demiryolu hattı yapılmıştı. Trenin önüne ”hızlı” kelimesi eklendiğinde devrileceği biliniyordu.
Yabancılarda olan kabotaj (Türk limanları arasında yük ve yolcu taşıma) hakkı 1926’da ulusallaştırılmıştı. 1925’te Kayseri Tayyare Fabrikası kurulmuştu; apronda deve kesilmiyordu.
Koruyucu hekimlik ön plandaydı. Çiçek, tifo, kolera ve kuduz aşıları Türkiye’de üretiliyordu; ayrıca sıtma, trahom, verem, frengi gibi enfeksiyonlarla savaşta önemli aşamalar kaydedilmişti. 1936’da tamamlanan Çubuk Barajı sayesinde Ankara’da çeşmelerden bol bol su akıyordu. Sanatın içine tükürülmüyor, sanatçılar baş tacı ediliyordu.
* * *
Sonra neler mi oldu? 11 Kasım 1938’de Cumhurbaşkanı seçilen İsmet İnönü’nün görevlendirdiği Celal Bayar’ın kurduğu hükümette devrimlerin en önde uygulayıcıları Şükrü Kaya ve Tevfik Rüştü Aras; 1939 seçimlerinde ise Atatürk’ün devrimci milletvekili kadrosu tırpanlandı. 1947’de İsmail Hakkı Tonguç görevden alındı, köy enstitülerinde kültür-sanat eğitimlerine son verildi, kız ve erkeklerin binaları ayrıldı.
Atatürkçülükten geri dönüş süreci 1950’de Demokrat Parti iktidarında hızlandı. Ezan’ın Arapça okunması yasağı kaldırıldı, okullara din dersi konuldu. 1954’te laiklikten uzaklaştığı gerekçesiyle Millet Partisi kapatıldı, devlet tekelini kaldıran petrol yasası çıkarıldı, köy enstitüleri kapatıldı.
Demokrasi savunuculuğuyla iktidar olan DP özgürlükleri kısıtladı, hükümeti eleştiren gazetelere ağır cezalar ve sansür uygulandı. 1957’de DP yüzde 47.7 oyla üçüncü kez iktidar oldu.
Öğrenci olaylarının ardından DP hükümeti 1960 askeri darbesiyle devrildi. (Metin Aydoğan, Türkiye Üzerine Notlar 1923-2005, Umay Yayınları)
* * *
1960 darbesine yol açan olaylar keşke yaşanmasaydı diyorum. İleriye gidebilmek için 1923-1938 arasındaki düşünce ve eylem yapısına dönmemiz gerektiğinin bilincindeyim.
”İlerici” geçinenleri inceledim. Evet, ben bir gericiyim!(Prof. Dr. Ülgen Zeki Ok’un kaleminden, ulgenok@ulgenok.net)